Friday, July 22, 2011

Θα ξεμπερδέψουμε με το χρέος, όταν ξεμπερδέψουμε με τις γενεακά άδικες πολιτικές.

"Ο λαός απαλλάχτηκε από τον βραχνά της χρεοκοπίας", δήλωσε ο πρωθυπουργός στο Υπουργικό Συμβούλιο της Παρασκευής, λίγες ώρες μετά την κρίσιμη Σύνοδο Κορυφής της Ευρωζώνης την Πέμπτη 21 Ιουλίου. Σύμφωνα με τον κ. Παπανδρέου, πρόκειται για μια ιστορική απόφαση που διασφαλίζει τη βιωσιμότητα του ελληνικού χρέους.

Έχουμε λοιπόν λύση για το χρέος; Οικονομικά μιλώντας, με τη χτεσινή απόφαση του Συμβουλίου Κορυφής της ΕΕ, πράγματι, επιτυγχάνεται μια τεράστια ανακούφιση στο κομμάτι του χρέους που το ελληνικό κράτος οφείλει στα κράτη-μέλη και τους διεθνείς οργανισμούς, οι οποίοι μας στηρίζουν εδώ και ενάμιση χρόνο για να μην χρεοκοπήσουμε. Πρόκειται για το δάνειο των 110 δις ευρώ του Μνημονίου, όσο και το επόμενο δάνειο που θα πάρουμε για κάλυψη των μεσοπρόθεσμων δανειακών μας αναγκών. Δηλαδή, για το μεγαλύτερο τμήμα του συνόλου των χρωστικών. Με το επιτόκιο σ' αυτό το κομμάτι χρέους να πέφτει στο 3,5%, την περίοδο αποπληρωμής να αυξάνεται στα 15 έως και 30 χρόνια και τη θέσπιση μιας περιόδου χάριτος μέχρι και 10 έτη, η Ελλάδα πλέον δανείζεται από τους ευρωπαίους εταίρους και τη διεθνή κοινότητα με όρους τόσο ευνοϊκούς και τόσο φθηνά, όσο μια χώρα με αξιολόγηση ΑΑΑ.

Σε ό,τι αφορά τους ιδιώτες, η πρόβλεψη για εθελοντική μετακύλιση του χρέους τους σε ύστερο χρονικό διάστημα, όπως αυτή δρομολογείται μετά τη χτεσινή απόφαση του Συμβουλίου Κορυφής, δεν φαίνεται ικανή να αποτελέσει σημαντικό πιστωτικό γεγονός, ακόμα κι αν με όρους τεχνικής αξιολόγησης περιγραφτεί ως κάτι τέτοιο. Ήδη, οι περισσότερες τράπεζες και θεσμικοί φορείς έχουν αιτηθεί να λάβουν μέρος εθελοντικά στο πρόγραμμα.

Τέλος, η ΕΚΤ απαλλάσεται σταδιακά από τα βάρη χρηματοδότησης της Ελλάδας, αφού τα σκήπτρα αναλαμβάνει πλέον το Ευρωπαϊκό Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (EFSF), το οποίο ανάμεσα σε άλλα αναλαμβάνει να πιέσει προς την κατεύθυνση της εξυγίανσης το ελληνικό τραπεζικό σύστημα.

Ξεμπερδέψαμε, όμως, ως δια παντώς με το χρέος; Το φάγαμε, δεν μας έφαγε τελικά;

Πολιτικά, δεν χωράει αμφιβολία ότι εξασφαλίστηκε πολύτιμος χρόνος και πιο ευνοϊκοί οικονομικοί και πολιτικοί όροι για τη διαχείρισή του, καθώς και μια στιβαρή ομπρέλα προστασίας από τις επιθέσεις των καταστροφολόγων και των αγορών. Με βεβαιότητα μπορούμε πλέον να πούμε ότι δεν θα χρεοκοπήσουμε με τρόπο άτακτο και ανεξέλεγκτο. Κανείς Έλληνας πολίτης δεν πρόκειται να χάσει τις καταθέσεις του, κι αυτό πλέον φαίνεται να έχει διασφαλιστεί. Πολιτικά πρόκειται μια μία μεγάλη μέρα για όλη την Ευρώπη, αν και ο πόλεμος δεν έχει κερδηθεί ακόμα.

Με όρους πολιτικής οικονομίας, όμως, το χρέος και οι γενεακά άδικες πολιτικές που το παράγουν στη χώρα μας, αλλά και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, παραμένουν σημαντικό πρόβλημα. Δεν είναι μόνο το τεράστιο μέγεθός του χρέους σε απόλυτους αριθμούς που πρέπει να μας ανησυχεί. Είναι κυρίως η δυναμική του που πρέπει να τιθασευτεί. Η Ελλάδα για να ισορροπήσει την μπάνκα, πρέπει να συνεχίσει με αμείωτη ένταση τον διμέτωπο αγώνα για δημοσιονομική προσαρμογή και επανεκκίνηση της ανάπτυξης μέσα από την κινητοποίηση της υγιούς ιδιωτικής πρωτοβουλίας και των νέων εργατών γνώσης. Πάνω απ' όλα όμως, το πολιτικό σύστημα πρέπει να προχωρήσει σύσσωμο στο ξήλωμα των γενεακά άδικων πολιτικών που οδήγησαν στη σημερινή κρίση χρέους. Να μη μείνει ούτε ένα από αυτά τα πελατειακά και προσοδοθηρικά τερατουργήματα. Όταν ξεμπερδέψουμε μ' αυτά τότε θα έχουμε ξεμπερδέψει και με το χρέος, επειδή ακριβώς θα έχουμε περιορίσει τις γενεσιουργές του αιτίες.

Tuesday, July 19, 2011

The Clash of Generations

By Thomas Friedman
16-7-2011

I REALIZE that I should be in Washington watching the debt drama there, but I’ve opted instead to be in Greece to observe the off-Broadway version. There are a lot of things about this global debt tragedy that you can see better from here, in miniature, starting with the raw plot, which no one has described better than the Carnegie Endowment scholar David Rothkopf: “When the cold war ended, we thought we were going to have a clash of civilizations. It turns out we’re having a clash of generations.”

Indeed, if there is one sentiment that unites the crises in Europe and America it is a powerful sense of “baby boomers behaving badly” — a powerful sense that the generation that came of age in the last 50 years, my generation, will be remembered most for the incredible bounty and freedom it received from its parents and the incredible debt burden and constraints it left on its kids.

It is no wonder that young Greeks reacted so harshly when their deputy prime minister, Theodoros Pangalos, referring to all the European Union loans and subsidies that propelled the Greek credit binge after 1981, said, “We ate it together” — meaning the people and the politicians. That was true of the baby boomer generation of Greeks, now in their 50s and 60s, and the baby boomer politicians. But those just coming of age today will never get a bite. They will just get a bill. And they know it.

Read the full article in the New York Times.

Wednesday, July 13, 2011

Οι ωδίνες του επόμενου βήματος της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης

Το Φεβρουάριο του 2009, αρκετούς μήνες πριν την ένταξη της Ελλάδας στον άτυπο μηχανισμό στήριξης, είχαμε υποστηρίξει ότι η Γερμανία –μαθαίνοντας the hard way- θα ενέδιδε τελικά στην παροχή οικονομικής βοήθειας σε κράτη μέλη που βρίσκονται σε κρίση, με αντάλλαγμα μια αυστηρή δημοσιονομική πειθαρχία και εκτεταμένες διαρθρωτικές αλλαγές. Αυτή η εξέλιξη είχαμε εκτιμήσει τότε, θα έθετε τη βάση για το επόμενο βήμα στο εγχείρημα της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, αυτό της σταδιακής δημιουργίας μιας δημοσιονομικής ένωσης στην ΕΕ.

Πράγματι, η Γερμανία πείστηκε το 2009 να παράσχει μαζί με τα υπόλοιπα κράτη μέλη οικονομική βοήθεια, αρχικά προς την Ελλάδα και στη συνέχεια προς την Ιρλανδία και την Πορτογαλία. Η πολιτική αυτή, ανέτρεψε ολόκληρη την αντίληψη πάνω στην οποία οικοδομήθηκε το Μάαστριχτ και στη συνέχεια το Άμστερνταμ, σύμφωνα με την οποία απαγορεύονταν τόσο στην ΕΚΤ, όσο και στα κράτη μέλη να παρέχουν οικονομική βοήθεια σε δεύτερο κράτος μέλος σε περίπτωση κακής δημοσιονομικής κατάστασης του τελευταίου. Μέσα σε είκοσι μήνες η Ευρώπη άρχισε να κάνει μεγάλα βήματα προς τη δημιουργία ενός μόνιμου κεντρικού μηχανισμού διαχείρισης οικονομικών κρίσεων, βασικό στοιχείο οποιασδήποτε δημοσιονομικής ένωσης. Από τον άτυπο μηχανισμό στήριξης που φτιάχτηκε για την Ελλάδα, περάσαμε στον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Στήριξης (EFSM) και στη συνέχεια στον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (EFSF), ενώ προβλέφτηκε ακόμα και η δυνατότητα ενός κράτους να προχωρήσει σε ελεγχόμενη αναδιάρθρωση των χρεών του εντός του EFSF από το 2013.

Το όποιο βήμα, βέβαια, υπήρξε αργό και ελλιπές. Σήμερα που το μέλλον της ίδιας της ευρωζώνης τίθεται σε αμφιβολία, λόγω των επιθέσεων των αγορών και των οίκων αξιολόγησης στην Ιταλία και την Ισπανία, κινδυνεύει να μείνει και μετέωρο. Οι εθνικοί εγωισμοί σε συνδυασμό με την ιδεολογική και πολιτική μυωπία των ευρωπαίων συντηρητικών, έχουν φροντίσει να ρίξουν την Ευρώπη και τον κόσμο σε μια διαρκή κρίση χωρίς τελειωμό. Πλέον το ενδεχόμενο να διαλυθεί το μαγαζί αποτελεί μαθηματική πιθανότητα. Όμως, και παρά τις Κασσάνδρες που φέρνουν με αναλύσεις τους την καταστροφή, δεν πιστεύουμε ότι αυτό τελικά θα συμβεί.

Όπως στην περίπτωση της ελληνικής κρίσης χρέους, έτσι και στην περίπτωση της ιταλικής, η Ευρώπη θα βρεθεί για μία ακόμη φορά αντιμέτωπη με τις θεμελιώδεις αδυναμίες της αρχιτεκτονικής της.

Της οικονομικής: η σταθεροποιητική λειτουργία ενός κεντρικού προϋπολογισμού σε περίοδο κρίσης, δεν μπορεί να αντικατασταθεί από την ασυντόνιστη δράση πολλών δημοσιονομικών πολιτικών, ούτε βέβαια από μηχανισμούς στήριξης που ανταλλάσουν τη διάσωση με την τιμωρία.

Της πολιτικής: ο πόλεμος ενάντια στους οίκους αξιολόγησης και το διεθνές χρηματοπιστωτικό κεφάλαιο και το σινάφι των καταστροφολόγων που πλέον κλονίζει οικονομίες με πολύ πιο σοβαρή διάρθρωση και παραγωγή από της Ελλάδας, δεν μπορεί να κερδηθεί με έκτακτα Συμβούλια Κορυφής και διακηρύξεις καλών προθέσεων.

Αντιλαμβανόμενη το αδιέξοδο στο οποίο έχει βρεθεί, η Ευρώπη θα κοιτάξει τον εαυτό της στον καθρέφτη και πολύ σύντομα θα οδηγηθεί στο αυτονόητο: την έκδοση ευρωομολόγου σε συνδυασμό με τη θεσμοθέτηση ενός πιο στιβαρού συστήματος οικονομικής διακυβέρνησης. Ήδη, με μισόλογα και διαρροές το έχουν προανακοινώσει. Η ουσία, όμως, είναι η δημιουργία μιας πραγματικής οικονομικής και πολιτικής ένωσης.

Στη συνέχεια, ωστόσο, η Ευρώπη θα πρέπει να απαντήσει άλλα δύο θεμελιώδη ζητήματα. Πρώτον, τι είδους δημοκρατία έχουμε στην Ευρώπη της δημοσιονομικής ένωσης όπου τα ιερατεία θα αποφασίζουν (στις χώρες του μνημονίου ήδη αποφασίζουν) για τις δαπάνες σε παιδεία και υγεία. Δεύτερον, ποιος θα κληθεί να πληρώσει τη φούσκα του πιστωτικού χρήματος που πέρασε από τους ισολογισμούς των χρεοκοπημένων τραπεζών στο δημόσιο χρέος, που στην περίπτωση των ανεπτυγμένων χωρών αναμένεται να φτάσει στο 100% του ΑΕΠ σχετικά άμεσα . Η πρόχειρη απάντηση που ήδη έχουμε είναι τα άγρια μέτρα λιτότητας που εφαρμόζονται σε όλη την ευρωζώνη.

Wednesday, July 6, 2011

Από την πλατεία στο Σύνταγμα

Της G700
Hellenic Nexus
τ' 54 Ιούλιος '11

Τον Σεπτέμβριο του 1910 ο Ελευθερίος Βενιζέλος μιλά σε μεγάλη συγκέντρωση στην πλατεία Συντάγματος σε ένα πλήθος που φωνάζει και απαιτεί Συντακτική Βουλή. Ο Βενιζέλος αντιδρά “Επαναλαμβάνω: Διπλή Αναθεωρητική Βουλή”. Το πλήθος φωνάζει ξανά «θέλουμε Συντακτική Βουλή», για να πάρει κοφτή την απάντηση από τον Βενιζέλο: «Είπα! Αναθεωρητική». Και τότε το πλήθος σιγεί.

Δεν είναι η πρώτη φορά που η πλατεία μετέχει στα γεγονότα. Είναι αυτή που διεκδίκησε για πρώτη φορά Σύνταγμα και βαπτίστηκε από αυτή την κατάκτηση. Είναι αυτή που σίγησε μπροστά στο Βενιζέλο. Και είναι αυτή που έγινε καταλύτης των εξελίξεων των περασμένων εβδομάδων.

Η πρωτοβουλία της κυβέρνησης να μοιραστεί την εξουσία της υπό την πίεση της πλατείας και τον κίνδυνο της χρεωκοπίας συμβολίζει το πραγματικό τέλος της μεταπολίτευσης. Όσο και αν αυτό έχει κηρυχθεί άπειρες φορές τα τελευταία χρόνια, είναι η πρώτη φορά τα τελευταία 35 χρόνια, που η πλατεία λειτουργεί όχι μόνο ως παράγοντας εξιρρόπησης αλλά ως φόβητρο της εξουσίας της παντοδύναμης παραδοσιακά πλειοψηφίας. Καλώς ή κακώς, είτε το θέλουμε είτε όχι, η πλατεία δυναμίτισε και προκάλεσε πολιτικά γεγονότα.

Τα συνθήματα της πλατείας είναι εύκολα, μασημένα, χιλιοειπωμένα, απλοϊκά και επικίνδυνα. Έχουν άγνοια κινδύνου και κόρδωμα του εφήβου που ανακαλύπτει το μπόι του. Δεν έχουν όμως μόνο χαρακτήρα εκτόνωσης αλλά και διεκδίκησης. Εκφράζουν απέχθεια πάνω απ’ όλα για το κομματικό σύστημα -παρότι στηρίζονται από ένα κομμάτι του- αλλά εκφράζουν και ανάγκη για κάτι νέο.

Η ένταση με την οποία εκφράζεται η ανάγκη για κάτι νέο δίνει στο πολιτικό σύστημα μία τελευταία ευκαιρία να ανανεωθεί. Η πλατεία διογκώθηκε εξαιτίας της διαπιστωμένης ατιμωρησίας και της αίσθησης ότι αυτοί που κυβερνούν είναι ανεξέλεγκτοι. Εξαιτίας της έλλειψης διαφάνειας και θεσμικών αντιβάρων στην εξουσία. Σε αυτό ήρθε η οικονομική κατάρρευση και πυρπόλησε τον αχυρώνα.

Η πλατεία εκφράζει ανάγκη, φόβο και αγωνία. Δεν διατυπώνει θέση, δεν έχει έμπνευση, ούτε καν την υποψία οράματος. Είναι κομμάτι της Δημοκρατίας παρότι συμπεριφέρεται συχνά αντιδημοκρατικά.

Η απάντηση της Δημοκρατίας στην απέχθεια, είναι το δυνάμωμα των θεσμών. Η λογοδοσία και η κατάργηση των διάφορων τύπων ασυλιών. Η διαφάνεια στους νόμους και η τιμωρία για την παραβίασή τους. Ο μηδενισμός αντιμετώπιζεται με πείσμα και όραμα. Με γερές θέσεις και σκληρή σύγκρουση. Για να πάμε από την πλατεία στο Σύνταγμα.

Friday, July 1, 2011

Μεσοπρόθεσμο. The day after

Έπειτα από δύο μήνες υψηλής πολιτικής με πρωταγωνιστές Κυβέρνηση, Αντιπολίτευση και Ευρωπαίους εταίρους, καθώς κι οξείας κοινωνικής έντασης με πρωταγωνιστή τους αγανακτισμένους της πλατείας, αλλά και συνεχούς μιντιακού βομβαρδισμού γύρω από το περιεχόμενο και την πιθανότητα ψήφισης του Μεσοπρόθεσμου Πλαισίου Δημοσιονομικής Στρατηγικής, το Πρόγραμμα τελικά ψηφίστηκε μετά δακρυγόνων, από 155 βουλευτές του ΠΑΣΟΚ και μία πρώην πλέον βουλευτή της ΝΔ.

Η χώρα έφτασε για μία ακόμη φορά στο χείλος του γκρεμού, όμως δεν έπεσε παρά τα όνειρα όσων έχουν έτοιμο συνάλλαγμα σε Κύπρο κι Ελβετία για να αγοράσουν τη χώρα κοψοχρονιά στη χρεοκωπία και όσων ονειρεύονται την "επανάσταση". Η επόμενη μέρα βρίσκει την Ελλάδα με καλυμμένες τις ταμειακές της ανάγκες για τους επόμενους τέσσερις μήνες, αφού με την ψήφιση του Μεσοπρόθεσμου εγκρίνεται πλέον η πέμπτη δόση του δανείου. Ταυτόχρονα, φαίνεται ότι στην Ευρώπη αναδεικνύεται σταδιακά μια κάποια περιορισμένου έστω βεληνεκούς λύση για το χρέος, στη λογική μιας εθελοντικής από πλευράς πιστωτών μετακύλισης της πληρωμής των ομολόγων που λήγουν την προσεχή διετία σε απώτερο χρονικό διάστημα. Χρέος της Κυβέρνησης είναι να προωθήσει περαιτέρω τα ελληνικά συμφέροντα μέσα από την περαιτέρω εμβάθυνση της οικονομικής ενοποίησης της ΕΕ. Τέλος, η χώρα φέρεται να λαμβάνει νέο δάνειο για την κάλυψη των ταμειακών της αναγκών την επόμενη τριετία, ενώ ψελλίζεται τελευταία κάτι περί δημιουργίας πακέτου τόνωσης των επενδύσεων μέσα από την εμπροσθοβαρή αξιοποίηση των κοινοτικών πόρων.

Μπορεί λοιπόν να γλιτώσαμε την ανεξέλεγκτη χρεοκοπία. Μπορεί στο βάθος να διακρίνονται τα περιγράμματα κάποιων περισσότερο οριστικών λύσεων για το χρέος, όμως ο δρόμος που πρέπει να διανύσουμε σαν χώρα για να διασωθούμε είναι μακρύς ακόμα. Η επόμενη μέρα βρίσκει την Ελλάδα μπροστά σε μία ακόμη διαπραγμάτευση. Αυτή τη φορά για το λεγόμενο Μνημόνιο ΙΙ. Ελπίζουμε, το δεύτερο πρόγραμμα οικονομικής προσαρμογής που θα συμφωνήσει η Κυβέρνηση με τους εταίρους, αυτή τη φορά να αποτελέσει ένα ισορροπημένο πρόγραμμα ανάκαμψης και αναδιάρθρωσης της οικονομίας, ειδικά της πραγματικής παραγωγικής οικονομίας και του ιδιωτικού τομέα, όχι απλά ένα τιμωρητικό πακέτο λιτότητας άδικα επιμερισμένο ως υπήρξε μέχρι σήμερα το πρώτο, μαζί και το μεσοπρόθεσμο.

Επιπρόσθετα, ελπίζουμε τα πολιτικά κόμματα - που για μια ακόμα φορά αποδείχτηκαν ολίγιστα υπό τις παρούσες συνθήκες - να βρουν επιτέλους τρόπο συνεννόησης και υπέρβασης των αγκυλώσεών τους. Όχι τόσο τα κόμματα των πολιτικών άκρων που επιθυμούν να παραμείνουν μικρά, έχοντας το μονοπώλιο της εξωπραγματικής διαμαρτυρίας αλλά, τα λεγόμενα κόμματα εξουσίας.

Άλλωστε, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η επόμενη μέρα βρίσκει τους Έλληνες σε καθεστώς συλλογικής κατάθλιψης, έχοντας εξαντλήσει τα αποθέματα ανοχής τους, και μην αντέχοντας άλλο το fast track ξεφούσκωμα χωρίς να βλέπουν έστω αμυδρά ένα φως στο τούνελ. Η επόμενη μέρα γέρνει συναισθηματικά προς το όχι σε όλα και τη στείρα άρνηση. Υπ' αυτή την έννοια η επόμενη μέρα θα είναι μια μέρα δύσκολη πολιτικά, κοινωνικά, ατομικά. Θα είναι επιρρεπής στο λαϊκισμό και εχθρική απέναντι σε δύσκολες αποφάσεις. Για να υπάρξει επόμενη μέρα, όμως, πρέπει να περάσουμε μέσα από το σταδιακό, ριζικό μετασχηματισμό της οικονομίας, της οικονομίας και της πολιτικής. Εμείς επιμένουμε εδώ και χρόνια πως το οικονομικο μοντέλο της χώρας ξόφλησε. Η κρίση απέδειξε πως το ίδιο συμβαίνει και με το πολιτικό. Ως εκ τούτου θα είναι επίσης εποχή έντονων πολιτικών και κοινωνικών διεργασιών.

Οι ωδίνες της γέννας της νέας εποχής θα είναι ανυπόφορες.